Asgari Ücretin Kişi Başına Gelirden Payı: Tarihsel Bir Analiz

DİSK-Ar tarafından yapılan kapsamlı bir araştırma, Türkiye'deki asgari ücretin kişi başına gelirin toplamı içerisindeki payının son 50 yıl içinde önemli bir düşüş gösterdiğini ortaya koyuyor. 1970'lerin ortalarında, asgari ücret, kişi başına gelirin yaklaşık %70’ini oluşturuyordu. Ancak 2024 yılı itibarıyla bu oran %47’lere gerilemiş durumda. Bu durum, yalnızca çalışanların ekonomik durumunu etkilemekle kalmıyor; aynı zamanda toplumsal refah seviyesinin de belirgin şekilde düşmesine neden oluyor.

Tarihsel Gelişim

1974 yılından itibaren asgari ücretin kişi başına gelir içindeki oranı, 1974'te %80.6 ile zirve yapmışken, 1975'te %62.1, 1976’da ise %64.5 oranını yakalamıştır. Bu yıllar, Türkiye'nin ekonomik büyüme gösterdiği, sanayileşme sürecinin hızlandığı bir dönemdir. 1980’li yıllara gelindiğinde, ekonomik istikrarsızlık ve krizler, asgari ücretin kişi başına gelir içindeki payını düşürmeye başlamıştır. Örneğin, 1980 yılında bu oran %40’a düşerek, büyük bir kayıptan sonra %42.5'e 1981'de yükselse de, 1982'de tekrar %38.8 seviyesine inmiştir.

1990’lara gelindiğinde, asgari ücretin oranı toplam gelirde %37.1 seviyesine gerileyerek, 1994 krizi sonrasında %40.5’e kadar çıkma şansı bulmuştur. Ancak takip eden yıllarda, 1999’da yeniden %60.8’e yükselmiş olsa da, 2002’nin ardından izlenen ekonomik politikalar, asgari ücretin bu denli yüksek oranlarda kalmasını zorlaştırmıştır. 2003’te %51.9, 2004’te ise %60.3 olarak kaydedilen oran, sonrasında 2005’te %59 ile yine önemli bir kayıpla karşılaşmıştır.

Son Yıllardaki Düşüş ve Alım Gücü

Son yıllarda Türkiye’de artan enflasyon oranları ve gelir dağılımındaki adaletsizlik, asgari ücretin alım gücünü daha da zayıflatmaktadır. 2023 yılı itibarıyla %45.2 oranına düşen asgari ücretin kişi başına gelire oranı, 2024’te %46.5 olarak tahmin edilse de, bu oran özellikle yüksek enflasyon ortamında alım gücünün ne kadar zayıf olduğunu gözler önüne sermektedir. Sürekli artış gösteren gıda ve temel ihtiyaç maddeleri fiyatları, asgari ücretle geçinmeye çalışan ailelerin yaşam standartlarını düşürmektedir.

Gelir Dağılımı Adaletsizliği

Ülkemizde yaşanan gelir dağılımı adaletsizliği, asgari ücretin gerçek anlamda bir yaşam standardı sunmasını engellemektedir. Özellikle 2000’li yıllarda büyük bir çöküş yaşayan gelir dağılımı, yüksek gelir grupları arasındaki farkın açılmasına ve yoksulluk oranının artmasına neden olmuştur. 2023 verilerine göre, en üst ve en alt gelir grupları arasındaki farkın açık bir şekilde büyümesi, sosyal huzursuzluklar ve ekonomik dengesizlikler doğurmuştur.

Olası Gelecek Etkileri

Gelecek yıllarda asgari ücretin kişi başına gelir içindeki payının düşmesi, yalnızca ekonomik değil, sosyal anlamda da çeşitli olumsuz etkilere yol açabilir. Öncelikle, geçim sıkıntısı yaşayan kesimlerin artması, toplumsal huzurun zedelenmesine ve sınıf çatışmalarının ortaya çıkmasına sebep olabilir. Ayrıca, bu durum, insanların çalışma motivasyonunu azaltabilir ve iş gücü verimliliğini düşürebilir.

Ekonomik büyüme için gereksinim duyulan harcama gücünün azalması, piyasa dinamiklerini de olumsuz yönde etkileyecektir. Asgari ücretin yetersiz kalması, yerli üretim ve tüketim döngüsünü çökertme riski taşırken, ithalata bağımlı bir ekonomi yaratmak, döviz kurlarında dalgalanmalara ve daha büyük ekonomik krizlere yol açabilir.

Sonuç

Tüm bu veriler ışığında, asgari ücretin kişi başına gelir içindeki payının geçmişten günümüze yaşadığı düşüş, yalnızca bir ekonomik veri değil, aynı zamanda toplumsal refahın da bir göstergesi konumundadır. Hükümetin ve ilgili kurumların, asgari ücretin yeniden gözden geçirilmesi ve iyileştirilmesi için acil önlemler alması gerekmektedir. Aksi takdirde, geniş bir kitle için geçim mücadelesi, sosyal huzursuzlukların artmasına ve Türkiye’nin uzun vadeli ekonomik istikrarının bozulmasına neden olabilir.