Reel sektör, Türkiye ekonomisinin can damarı olarak öne çıkarken, Ekim ayı itibarıyla döviz açığı konusunda dikkat çekici bir gelişme yaşandı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) verilerine göre, finans dışı firmaların net döviz pozisyonu açığı, Ekim ayında 182,8 milyar dolara ulaştı. Bu rakam, birçok ekonomist ve sektör temsilcisi tarafından kaygı verici bir durum olarak değerlendirilmektedir. Tabi ki, bu konuda kaygılanmakta haklı sebepler var; zira döviz açığının artması, yalnızca firmalar için değil, aynı zamanda Türkiye'nin genel ekonomik sağlığı açısından da ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

Döviz Açığı Nedir ve Neden Önemlidir?

Döviz açığı, bir ülkenin dış ticaret ve finansal işlemler aracılığıyla kazandığı döviz geliri ile yaptığı döviz harcaması arasındaki farkı ifade eder. Bu durum, ekonominin dengesini etkileyebilir ve döviz kurlarında dalgalanmalara yol açabilir. Ülkeler, döviz açığına sahip olduklarında, dış borçlarını ödemekte ve ithalat yaparken zorluk yaşayabilirler. Türkiye gibi gelişen piyasa ekonomilerinde döviz açığı, ekonomik istikrar açısından önemli bir göstergedir. Eğer döviz açığı artarsa, bu durum yerel ekonomide enflasyon, istihdam kaybı ve yüksek faiz oranları gibi olumsuz sonuçlara neden olabilir.

Ekim Ayındaki Artışın Arka Planı

Ekim ayında net döviz pozisyonu açığındaki bu belirtilen artışın ardında yatan birçok sebep mevcuttur. Öncelikle, pandeminin yarattığı ekonomik belirsizliklerin ardından gelen tedarik zinciri problemleri, çeşitli sektörlerin ithalatına bağımlı kalmasına yol açtı. Özellikle enerji, hammadde ve ara mallar üzerindeki artan talep, firmaların döviz harcamalarını artırdı. Ekim ayı itibarıyla, finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlıkları 1 milyar 637 milyon dolar, yükümlülükleri ise 834 milyon dolar artış göstermiştir. Bu, firmaların dövizlerini bulundurmanın yanı sıra, döviz yükümlülüklerini de arttırdıklarını göstermektedir.

İkinci olarak, son dönemde yaşanan enflasyon artışı ve buna bağlı olarak döviz kurlarındaki dalgalanmalar, firmaların maliyetlerini de etkiledi. Tüm bu gelişmeler, firmaların döviz pozisyonlarını zorlaştırmakta ve piyasalardaki belirsizliği artırmaktadır.

Geçmiş Olaylarla Karşılaştırma

Tarihsel verilere göz attığımızda, 2018 yılındaki döviz krizi Türkiye’nin ekonomik dengesini derinden etkileyen bir dönüm noktası olmuştur. O dönemde de benzer bir döviz açığı sorunuyla karşı karşıya kalmıştık. Uzmanlar, o dönemdeki yüksek döviz açığının Türkiye'nin dış yatırımcılar nezdindeki güvenini sarstığına dikkat çekmişlerdi. Bugün de aynı endişe mevcut; zira önümüzdeki aylarda yaşanabilecek olası bir döviz krizi, Ekim ayındaki verilere bakıldığında gündeme gelebilir. Bu tür geçmişteki krizlerden dersler alınmamışsa, Türkiye'nin bu açık ile başa çıkmasında daha fazla zorluk yaşayabiliriz.

Uzman Görüşleri

Ekonomi uzmanları, Ekim ayında kaydedilen döviz açığının, Türkiye ekonomisi için ciddi tehditler taşıyabileceğini ifade ediyorlar. Türkiye Ekonomi Araştırmaları Vakfı’ndan Ekonomist Elif Yılmaz, "Döviz açığının bu seviyelere çıkması, Türkiye'nin döviz likiditesini zorlayabilir. Firmalar, döviz borçlarını ödemekte zorlanabilir ve bu durum piyasalarda belirsizliğe yol açabilir" şeklinde yorumda bulundu. Ayrıca, Yılmaz, Türkiye’nin döviz açığını azaltmak için yapısal reformların bir an önce devreye alınması gerektiğinin altını çizdi. Ekonomideki bu yapı değişikliklerinin hayata geçirilmesi, dış borçların etkin bir şekilde yönetilmesi için kritik öneme sahiptir.

Gelecek Öngörüleri ve Olası Senaryolar

Döviz açıklarının artması, Türkiye'nin ekonomik geleceği üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Eğer firmalar döviz yükümlülüklerini zamanında yerine getiremezlerse, bu durum iç piyasada büyük bir kriz yaratabilir. Ekim 2025 döneminde kısa vadeli varlıkların 142 milyar 63 milyon dolar, kısa vadeli yükümlülüklerin ise 131 milyar 328 milyon dolar olarak gerçekleştiği göz önüne alındığında, kısa vadeli net döviz pozisyonu fazlasının 10 milyar 735 milyon dolar olduğu kaydedilmiştir. Ancak, bu durumun sürdürülebilir olması için gerekli önlemler alınmadığı takdirde, ilerleyen dönemlerde Türkiye'nin potansiyeli sorgulanabilir hale gelecektir.

Bu noktada, döviz rezervleri, Merkez Bankası'nın müdahale kapasitesi ve uluslararası yatırımcı güveni gibi faktörler kritik bir rol oynamaktadır. Uzmanlar, hükümetin alacağı ekonomik tedbirlerin, önümüzdeki dönemde döviz açığı sorununu çözmekte ne denli etkili olacağını tahmin etmekte. Dolayısıyla, piyasalardaki güvensiz ortamdan kurtulmak için acil tedbirlerin alınması gerekmektedir.

Sonuç olarak, Türkiye'nin reel sektöründeki döviz açığı, sadece firmalar için değil, aynı zamanda ekonominin genel sağlığı açısından ortaya çıkan önemli bir tehdittir. Ekim ayında yaşanan bu artış, geniş bir etki alanına sahip olup, ilgili tüm paydaşların dikkate alması gereken bir gelişmedir. Ekonomik planlama ve sürdürülebilir büyüme hedefleri doğrultusunda, bu durum mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.