Çocuklarda Gizli Sorun: Laktoz İntoleransı

Türkiye'de birçok çocuk, süt ve süt ürünleri tükettikten sonra karın ağrısı, şişkinlik ve huzursuzluk gibi sorunlar yaşamaktadır. Bu belirtilerin ardında sıklıkla laktoz intoleransı yatmaktadır. Özellikle Akdeniz toplumlarında yaygın olarak gözlemlenen bu durum, çoğu zaman başka rahatsızlıklarla ilişkilendirilerek gözden kaçabilmektedir.

Laktoz İntoleransının Temelinde Neler Var?

Okul çağındaki çocuklarda sık görülen karın ağrısı, şişkinlik ve yemek sonrası rahatsızlık hissi, genellikle “mide hassasiyeti”, “okul stresi” veya beslenme alışkanlıkları ile özdeşleştirilir. Ancak, Türkiye’nin genetik yapısı, laktoz intoleransının düşündüğümüzden daha yaygın olabileceğini ortaya koymaktadır. Laktozu sindiren laktaz enziminin yaşla birlikte azalması, özellikle bazı topluluklarda daha sık görülen bir durumdur. Türkiye’de yapılan araştırmalar, çocuklarda laktoz malabsorpsiyonunun, yaş ilerledikçe arttığını göstermektedir.

Bu nedenle, süt veya süt ürünleri sonrası karın ağrısı ya da şişkinlik yaşayan çocukların önemli bir kısmında altta enzim yetersizliği kaynaklı bir intolerans bulunabilmektedir. Bilimsel veriler, doğrudan davranış bozukluğu ya da okul başarısında düşüşe neden olduğunu göstermemekle birlikte, uzmanlar karın ağrısı, rahatsızlık ve şişkinlik gibi fiziksel yakınmaların çocukların dikkatini, uyku düzenini ve genel davranışını dolaylı olarak etkileyebileceğini belirtmektedir.

Prof. Dr. Vefik Arıca ile Görüşme

Türkiye'deki verileri daha iyi anlamak adına Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vefik Arıca ile konuştuk. Prof. Arıca, Türkiye’de laktoz intoleransının oranlarını şu şekilde aktarmaktadır:

• 3–6 yaş: Yüzde 31
• 7–9 yaş: Yüzde 59
• 10–12 yaş: Yüzde 71

Bu yaş aralıklarında görülen yüksek oranlar, okul çağındaki çocukların büyük bir kısmının sütü tam olarak sindiremediğini ortaya koymaktadır.

Laktoz İntoleransının Belirtileri

Laktoz intoleransı, çoğunlukla sindirim sistemi belirtileriyle kendini göstermektedir. Karın ağrısı, şişkinlik, gaz, bulantı ve dışkı düzensizlikleri, bu tablonun temel işaretleri arasında yer almaktadır. Bu belirtiler, özellikle yemekten sonra belirginleşmektedir. Prof. Arıca, bu durumu şöyle açıklamaktadır:

"Karın ağrısı ve şişkinliği olan bir çocuk derse odaklanamaz. Anne-babalar çoğu zaman bunu stresle ilişkilendiriyor ama altta enzim eksikliği olabiliyor."

Çocuklarda en sık karşılaşılan bulgular arasında:

• Yemek sonrası karın ağrısı
• Şişkinlik ve gaz
• Dikkat dağınıklığı ve huzursuzluk
• Yemek sonrası yorgunluk hissi
• Kabızlık veya ishal
• Süt ürünlerinden kaçınma

Laktoz intoleransı doğrudan bir davranış bozukluğu olarak tanımlanmasa da, fiziksel rahatsızlıklar arttıkça çocukların davranışlarında gözle görülür değişiklikler yaşanabilmektedir. Prof. Arıca, bu durumu şöyle açıklamaktadır:

"Laktoz intoleransı yalnızca sindirim sistemiyle sınırlı değil. Çocuğun genel davranışını, oyun performansını ve okul başarısını etkileyebilir. Süt ürünleri sonrası huzursuzluk yaşayan çocukların daha sinirli olabildiğini, oyun sırasında çabuk yorulduğunu, derste dalgınlık yaşadığını ve gece daha sık uyandığını görüyoruz."

Uzun Vadeli Etkiler

Laktoz intoleransı doğrudan vitamin eksikliklerine veya büyüme geriliğine neden olmamakla birlikte, çocuklar süt ve süt ürünlerinden tamamen kaçınmaya başladıklarında, kalsiyum ve D vitamini alımının düşmesi çeşitli uzun vadeli risklere yol açabilmektedir. Prof. Arıca, bu konuda şunları belirtmektedir:

"Süt ürünlerini tamamen reddeden çocuklarda kalsiyum eksikliği zamanla ciddi kemik sağlığı sorunlarına neden olabilir. Doğru yönetim çok önemli. Demir ve D vitamini eksikliği, bağırsak florasında bozulma, kilo alımında yavaşlama ve kronik karın ağrısı laktoz intoleransının tedavi edilmediği çocuklarda daha sık görülebiliyor."

Ailelere Öneriler

Laktoz intoleransında işaretler genellikle yemeklerden sonra ortaya çıkmaktadır. Karın ağrısı, gaz artışı, şişkinlik ve süt ürünlerinden belirgin şekilde kaçınma aileler için kritik sinyaller teşkil etmektedir.

Prof. Arıca, aileleri bu noktada özellikle uyarıyor:

"Süt içtikten sonra karın ağrısı yaşayan, şişkinliği belirginleşen, süt ürünlerini reddeden ya da okulda sürekli ‘karın ağrısı’ şikayeti olan çocuklarda laktoz intoleransını mutlaka değerlendiriyoruz. Doğru tanı koyduğumuz çocuklarda laktaz enzimi ile semptomlar belirgin şekilde azalıyor; çocuk rahatladıkça hem okul başarısı hem günlük yaşam kalitesi artıyor. Laktoz intoleransı düşündüğümüzden çok daha yaygın ve tanının erken konulması hem çocuğu hem aileyi büyük ölçüde rahatlatıyor."

Sonuç olarak, laktoz intoleransı, genellikle göz ardı edilen bir rahatsızlık olarak çocukların yaşam kalitesini etkileyebilir. Ailelerin, çocuklarının yaşadığı belirtileri dikkatle gözlemlemesi ve gerektiğinde uzmanlarla iletişime geçmesi büyük önem taşımaktadır.