Çocuklarda Güven İnşa Ediyor Mu?

Güven duygusu, bir çocuğun gelişiminde kritik bir rol oynar. Bir çocuğun kalbinde güven bir kez kırıldığında, o boşluğu doldurmak için kullanılan araçlar genelde kelimelerden ziyade tutarlılıktır. Çünkü çocuklar, daha çok davranışları hatırlayarak güven inşa ederler. Bir çocuk için güven, yalnızca sevgi görmenin ötesinde, her gün tutarlı bir sevgi deneyimi yaşamaktır. Sevgi kadar önemli olan, bu sevgiye eşlik eden tutarlılıktır. Bu açıdan bakıldığında, çocukların dünyayı tahmin edilebilir bir yer olarak algılamasında tutarlı bakım en önemli etkenlerden birisidir.

Sağlık Bilimleri Üniversitesi Hamidiye Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Vefik Arıca, “Sevgi şart ama güvenin çekirdeğini oluşturan tutarlılık, çocuklar için büyüme ve gelişme sürecinde vazgeçilmezdir” ifadelerini kullanıyor. Bu durum, çocukların ruhsal ve duygusal gelişimlerini destekleyen önemli bir temeldir.

Güvenin Temelleri

Bebeklik dönemindeki karşılıklı etkileşim döngüleri, güvenin biyolojik temelini oluşturur. Bir çocuk bir sinyal verdiğinde ve zamanında uygun bir yanıt aldığında, beyninde güveni temsil eden sinir ağları güçlenir. Prof. Dr. Arıca, “Bu döngüler ne kadar sık ve öngörülebilir olursa, gelecekteki ilişkilerde güven o kadar sağlam olur” diyor. Ancak çocuk bir bebekken yanıt almadığında, beyninde ‘ses versem duyulmam’ inancını geliştirir. Her yanıt, çocuğun kalbine görünmez bir güven duvarı örer ve bu durum, onların gelecekteki sosyal ilişkilerine doğrudan etki eder.

Güvenin İhlali ve Onarılması

Ebeveynlerin en çok korktuğu sorulardan biri, bir kez kırılan güvenin geri dönebilir mi sorusudur. Prof. Dr. Vefik Arıca, “Evet, döner ama zaman ve tutarlılık ister” diyerek sorunun yanıtını net bir şekilde ortaya koyuyor. Güven onarılabilir. Ancak bunun için, öncelikle hatanın fark edilmesi, özür dilenmesi, telafi edilmesi ve en önemlisi davranışta kalıcı bir değişime gidilmesi gerekmektedir. Yalnızca bir özür kelimesi yeterli değildir; çocuğun değişimi davranışta görmesi, kalbinin yeniden güvenmeye başlaması için elzemdir.

Çocukların güveninin çoğu zaman büyük travmalarla değil, daha çok küçük tutarsızlıklarla zedelendiği bilinmektedir. Bir söz verip unutan ebeveyn, sevgisini bazen “koşullu” hale getirir. Özellikle dijital çağda, bu tutarsızlık daha da görünmez hale gelmektedir. Prof. Dr. Arıca, teknoloji kullanımının ebeveyn ve çocuk etkileşimini olumsuz etkilediğine dikkat çekiyor. “Ebeveynin telefona dalması, çocuğun etkileşim girişimlerini böler. Çocuk o anda görülmediğini hisseder. Bu durum, davranışsal ve duygusal sorunlarla yakından ilişkilidir” diyor ve ebeveynlerin de ekran kullanımına sınır koymaları gerektiğini vurguluyor. Türkiye’de 6–15 yaş arası çocukların yüzde 91’inin internet kullandığı göz önüne alındığında, evde dikkatli bir medya planı yapılması gerektiği ortadadır. Yatakta ve yemek sırasında ekranın olmaması önemlidir. Güven, birlikte geçirilen dikkatli anlarda büyür.

Duygusal Kopukluk ve Gelecekteki Etkileri

Bir çocuk ebeveynine güvenmediğinde yalnızca ailesinden değil, dünyadan da uzaklaşır. Bu duygusal kopukluk, ilerleyen yaşlarda anksiyete, depresyon ve ilişki sorunlarına dönüşme riski taşır. Prof. Dr. Arıca, erken dönemde zedelenen güvenin, beynin stres yanıt sistemini olumsuz etkilediğini belirtmektedir. Güvensiz bağlanma, duygusal düzenleme güçlüğü ile birlikte görülür ve bu da ergenlikte ve yetişkinlikte depresyon, anksiyete ve ilişki bağımlılıklarına zemin hazırlar.

Onarım Süreci İçin Neler Yapılmalı?

Kırılan güvenin onarılması için öncelikle açık bir özür tartışılmalıdır. Ardından somut bir onarım planı geliştirilmelidir. “Sözümü tutmadım, bundan sonra tutacağım” diyerek, bunu davranışta göstermek hayati bir önem taşır. Her gün 10–15 dakika cihazsız, çocuk liderliğinde oyun oynamak bile güveni güçlendirir. Bu anlar, çocuğa ‘ben önemseniyorum’ duygusunu hissettirir. Böylece ilişkiler yeniden inşa edilebilir.

Ne Zaman Profesyonel Destek Alınmalıdır?

Bazı durumlarda ebeveynin çabası yeterli gelmeyebilir. Uzun süren sessizlik, içe kapanma, okul başarısında düşüş veya evde gerginlik gibi durumlar profesyonel destek gerektirebilir. Bu belirtiler devam ediyorsa, çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurmak gereklidir. Erken müdahale, durumu iyileştirmek bakımından kritik bir rol oynar. Seçici konuşmamazlık gibi durumlarda davranışçı yaklaşımlar, çocuğun yeniden güven kurmasını hızlandırabilir.

Sonuç olarak, çocuklarımızın güven duygusunu inşa etmek, onların sağlıklı bir birey olarak yetişmeleri ve gelecekte sağlıklı ilişkiler kurabilmeleri için son derece önemlidir. Bu nedenle ebeveynlerin tutarlı bir şekilde çocuklarıyla iletişim kurmaları ve teknoloji kullanımını dengeli bir şekilde yönetmeleri gerekmektedir.