Fransa'nın Afrika'daki Kontrolü Sarsıldı: Benin'deki Darbe Girişimi

Benin'de yaşanan darbe girişimi, Fransa'nın Batı Afrika'daki yıllardır sürdürmeye çalıştığı nüfuz düzeninin artık geçerliliğini kaybettiğini gösteriyor. Yıllardır “sessiz, sakin, istikrarlı ada” imajı ile anılan Benin’in başkenti Kotonu'da, bir pazar sabahı patlak veren olaylar, bölgedeki jeopolitik dinamiklerin hızla değiştiğini gözler önüne serdi.

Olayların Gelişimi

Başkent Kotonu’da, devlet televizyonunun önünde meydana gelen silah sesleri yaklaşmakta olan bir darbe girişiminin habercisiydi. Askerlerin “yönetimi ele geçirdik” açıklaması, ülkenin siyasi ikliminde bir boşluk yarattı. 1972 yılından bu yana görülmeyen bir askeri darbe girişimi olarak tarihe geçen bu olay, iç dinamiklerin ne denli kırılgan olduğunu ortaya koydu. İçişleri Bakanı, ordunun komuta kademesinin hâlâ cumhurbaşkanına bağlı olduğunu, girişimin bastırıldığını ve sorumluların gözaltına alındığını duyurdu. Ancak darbe girişiminin başarılı olmaması, Benin’in istikrarsızlıkla yüzleşmekte olan bir ülke haline geldiği gerçeğini değiştirmiyor.

Geçmiş ve Bugün

Benin, bağımsızlığının ardından pek çok siyasi çalkantı ve krizden geçti. 1990'lı yıllarda çok partili sisteme geçişle birlikte, 30 yılı aşkın bir süre boyunca düzenli seçimler yapılmıştı. Ancak, Niger, Mali ve Burkina Faso gibi komşu ülkelerde artan darbeler, Benin’in üzerine düşen baskının da arttığını gösteriyor. Bunca yıl boyunca “istikrarlı” olarak tanımlanan Benin’in durumu, yalnızca iç çatışmalar değil, aynı zamanda bölgesel güvenlik tehditleri ile de şekilleniyor.

Kuzey sınırlarında etkin hâle gelen silahlı gruplar, devletin güvenlik kapasitesini tehdit ediyor. Örneğin, Pendjari ve W bölgelerinde 2019 yılından itibaren artan saldırılar, Benin için bir alarm zillesinin çaldığını göstermektedir. Ordudaki askeri kaynaklar ise yetersiz teçhizat ve düşük maaşlar nedeniyle iç huzursuzluk yaşanmakta, bu durum dolayısıyla ordu, “yerel bir mesele olmaktan çıkıp bölgesel bir cepheye” dönüşmekte.

Fransa'nın Afrika'daki Rolü

Benin’daki bu sarsıntının ardında, elbette, Fransa’nın Afrika’daki etkisinin giderek azalması yatıyor. Batı Afrika'da Fransız askeri ve siyasi nüfuzu, son yıllarda çok ciddi bir darbe aldı. Mali, Burkina Faso ve Nijer’de art arda gelen darbeler, Fransa'nın bölgedeki güvenlik rolünü sorgulatmaya başladı. Fransız birlikleri bölgelerden çekilirken, bu boşluğu Rusya başta olmak üzere yeni aktörler doldurdu. Françafrique olarak adlandırılan sömürge sonrası yapılanma ise, şimdi daha fazla sorgulanır hale geldi.

Gelecekteki Olası Etkiler

Benin'deki darbe girişimi, sadece mevcut yönetime karşı bir meydan okuma değil, aynı zamanda gelecekteki sosyo-politik dinamikleri de etkileyecek bir gelişme. Cumhurbaşkanı Patrice Talon’un görevi sona ererken, ülkedeki güç mücadelesinin nasıl şekilleneceği merak konusu. Seçimlerdeki muhalefetin parçalı yapısı ve güvenlik baskıları, 2026 seçimlerini kritik bir eşik haline getiriyor.

Darbe girişimi, Benin’deki iç politikayı etkileyen bir faktör olmasının yanı sıra, “anayasal düzeni savunan” ve “siyasi alanı zorlayan” unsurlar arasında bir çatışma ortamı da yaratıyor. Bu çatışma, yalnızca başkentte değil, kuzeydeki köylerden sınır hattındaki askeri noktalara kadar geniş bir coğrafyada hissediliyor. Yaşanan krizler, silahlı grupların bölgede daha da etkinleşmesine zemin sunabilir.

Sonuç

Benin'deki gelişmeleri sadece bir askeri darbe girişimi olarak değil, Fransa’nın Afrika’daki nüfuz kaybı ve yeni küresel rekabet koşullarının bir yansıması olarak değerlendirmek gerekiyor. Bu alanda yaşanan sarsıntılar, Batı Sahara’nın kıyı ülkelerine doğru etki edecek geniş ve derin bir değişim sürecinin başlangıcı olabilir. Benin, böylece yalnızca bir “küçük Batı Afrika ülkesi” olarak değil, süregelen krizlerin etkisi altında kalan ve yeni jeopolitik mücadelelerde merkez konumuna gelen bir laboratuvar olarak karşımıza çıkıyor.